ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΗΜΕΡΑ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ
του Αναστασίου Στάμου, Διευθυντού 1ου ΕΠΑΛ Λευκάδας
Η Πανελλήνια Ημέρα Σχολικού Αθλητισμού θεσπίστηκε πλέον την πρώτη Δευτέρα εκά
στου Οκτωβρίου. Όλα τα σχολεία αυτή την ημέρα για τρίτη συνεχή χρονιά αντί μαθημάτων ασχολούνται με αθλητικές εκδηλώσεις.
Θα εμβαθύνουμε στην έννοια του Αθλητισμού και στην μεγίστη σημασία των Αθλητικών Αγώνων στους Έλληνες παρουσιάζοντας σχετική εργασία με διαφάνειες στην αίθουσα εκδηλώσεων του 1ου ΕΠΑΛ Λευκάδας, στις 9.00΄ το πρωί της Δευτέρας 3 Οκτωβρίου 2016, και προσκαλούμε κάθε ενδιαφερόμενο να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις μας: Γονείς και Πολίτες της Λευκάδας.
Οφείλουμε εξ αρχής να διακρίνουμε την πραγματική σημασία της εννοίας του Αθλήματος και του Αθλητού. Το μεγάλο πολιτιστικό επίτευγμα των Ελλήνων – το Αθλητικόν Ιδεώδες – έχει νοθευθεί στην σύγχρονη εποχή με ομαδικά παιχνίδια αντιπάλων ομάδων, όπου παίκτες παίζουν με μια σφαίρα (την «μπάλα»). Τα παιχνίδια αυτά ονομάζονται αναλόγως, ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, υδατοσφαίριση, αντισφαίριση, κτλ. Όμως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα Αθλήματα (π.χ. αγώνας δρόμου) και στα Παιχνίδια (π.χ. ποδόσφαιρο). Έχουν διαφορετικές λειτουργίες και διαφορετικό πολιτιστικό αποτέλεσμα. Άλλο ΑΘΛΗΤΗΣ και άλλο Παίκτης.
Οι ξένοι, μη έχοντες τον πλούτο των ελληνικών εννοιών και λέξεων, στερούμενοι και των ιστορικών παραδόσεων των χιλιετιών του ελληνικού έθνους, έχουν διαστρεβλώσει τους Αθλητικούς Αγώνες σε Παιχνίδια. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποδίδονται ως Olympic Games, ως παίγνια δηλαδή, όχι μόνο στην Αγγλική αλλά σε όλες τις ξένες γλώσσες.
Ας πάμε όμως στις Ρίζες, στα νάματα των πηγών. Στο Γυμνάσιο γύμναζαν οι νέοι το Σώμα τους («νους υγιής εν σώματι υγιεί»). Αλλά και η Γυμναστική έχει διαφορετικό σκοπό από τον Αθλητισμό. Για τους Αθλητές δημιουργήθηκε το Στάδιο. Ο αγώνας του Σταδίου ήταν το μοναδικό άθλημα κατά τις 18 πρώτες Ολυμπιάδες. Ένα στάδιο ισούται με 185 μέτρα. Πέντε Αθλητές ξεκινούσαν από την ίδια αφετηρία. Τούτο συμβόλιζε την Ισότητα που όφειλε κατ’ αρχάς η Πολιτεία να εξασφαλίζει σε όλους τους Πολίτες. Αλλά αμέσως μετά την εκκίνηση διακρινόταν η διαφορά των ικανοτήτων του καθενός Αθλητή. Διακρίνεται ο πρώτος, ο δεύτερος, ο τρίτος… ο τελευταίος. Και βραβεύονται αναλόγως. Έτσι μάθαιναν να διάγουν με διάκριση στον βίο τους. Διακρίνεται δηλαδή ο καλός Επαγγελματίας, ο καλός Ιατρός, ο καλός Δάσκαλος στον κοινωνικό στίβο. Έτσι εκπαιδεύονταν στην Αξιοκρατία, στην Αριστεία, στην Πρόοδο σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής των. Γι’ αυτό εμείς οι Έλληνες ευχόμαστε στους νέους μας «καλή σταδιοδρομία» (όχι «καριέρα», που είναι ο δρόμος για τα κάρα)!
Οι πέντε κύκλοι ως σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων που υπάρχουν από τότε χαραγμένοι πάνω σε πέτρα στους Δελφούς, συμβόλιζαν τους πέντε πρώτους κατά την ιστορική παράδοση Αθλητές, τους Ιδαίους Δακτύλους, τα πέντε αδέλφια που τέλεσαν τον πρώτο αγώνα δρόμου. Είναι ο Ηρακλής, ο Παιωναίος, ο Επιμήδης, ο Ιάσιος και ο Ίδας (εποχής Κρόνου-Διός προ Τιτανομαχίας). Είναι ο πρώτος Ηρακλής, που έβαλε τα αδέλφια του να τρέξουν σε αγώνα δρόμου στην Ηλεία και στον οποίο ορκίζονταν όλοι οι Αθλητές πριν την έναρξη των Αγώνων. Εκτός των Ολυμπίων Αγώνων (στην Ολυμπία), υπήρχαν τα Νέμεα (στην Νεμέα), τα Πύθια (στους Δελφούς), τα Ίσθμια (στην Κόρινθο) και επίσης Αγώνες στην Δωδώνη.
Με μέσο λοιπόν τον Αθλητισμό το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων κατάφερε να μετατρέψει το ένστικτο της επιθετικότητας του ανθρώπου και την τάση προβολής του εαυτού έναντι των άλλων, σε Ιδανικό, στο Αθλητικόν Ιδεώδες. Ο «πόλεμος» είναι καθημερινό στοιχείο της ζωής των ανθρώπων. «Πάντων πατήρ πόλεμος» έλεγε ο Ηράκλειτος. Οι μάχες δίνονται διαρκώς σε όλα τα επίπεδα, και στο φυσικό και στο πνευματικό πεδίο. Μάλιστα ο Γραικός αναφέρεται στην Ιστορία (Ησίοδος) με το επίθετο «μενεχάρμης», δηλαδή «χαιρομαχητής», αυτός που χαίρεται στην μάχη! Και η μάχη θέλει την νίκη. Το άγαλμα του Διός στην Ολυμπία κρατούσε την θεά Νίκη. Κατάφερε λοιπόν ο Έλληνας να μετατρέψει την πολεμική Νίκη σε αθλητική Νίκη. Την πρώτη νίκη μάλιστα επιτυγχάνει ο αθλητής στον ίδιο του τον εαυτό. «Το νικάν εαυτόν πασών νικών πρώτη τε και αρίστη», λέγει ο Πλάτων. Ο αθλητής δαμάζει πάθη και αδυναμίες, προικίζεται με αυτοπεποίθηση και πειθαρχία, ασκείται στο σώμα και στο πνεύμα.
Το έπαθλο, το βραβείο του νικητή στις Ολυμπιάδες ήταν ένα κλαδί αγριελιάς, ο Κότινος, όπως το Μαντείον των Δελφών ονόμασε, όπου η αγριότητα και η επιθετικότητα, ο κότος (εκ του ρήματος κοτέω, «αν σου κοτάει έλα» λέμε ακόμα και σήμερα) μετασχηματίζεται συμβολικά σε στέφανο επί της κεφαλής του νικητή. Ο Αγών εκ του ρήματος άγω (οδηγώ), σημαίνει συνέλευση, μάχη, άμιλλα περί βραβείου, νίκη για το έπαθλο («νικάν επ’ αέθλω», στην Ιλιάδα). Εκ του άγω και η Αγωγή, εξ ου Παιδαγωγός ο Δάσκαλος.
Στον Αθλητισμό κυριαρχεί λοιπόν η έννοια της Διακρίσεως, του Αγώνος, της Άμιλλας, της Νίκης. «Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων», μας παραδίδει ο παππούς Όμηρος. Δηλαδή, «πάντα να αριστεύεις και να υπερέχεις των άλλων», αλλιώς δεν νοείται Πρόοδος. Η Αθλητική νίκη δεν επιδέχεται προσβολή, πανουργία, δόλο, υποκρισία, ψέμα, εξαπάτηση, πράγματα που είναι σύμφυτα με το παιχνίδι (π.χ. το ποδόσφαιρο), αλλά και με τον πόλεμο. Γι’ αυτό στα Παιχνίδια με την μπάλα υπάρχουν συμπλοκές μεταξύ οπαδών αντιπάλων ομάδων, αλλά και μεταξύ παικτών, «χουλιγκανισμοί»… Η ευγενής άμιλλα, ο συναγωνισμός, το ευ αγωνίζεσθαι, διαφέρουν ουσιωδώς από τις εκφράσεις που ακούμε στο ποδόσφαιρο ή στο μπάσκετ: «ο αντίπαλος παίκτης», «του έκλεψε την μπάλα», «ξεγέλασε τον διαιτητή και σφύριξε πέναλτι», «έπαιξε καλύτερα η ομάδα μας αλλά είχε ατυχία»… Η κατάκτηση της νίκης με δόλιο τρόπο ή από τύχη είναι αδύνατη στον Αθλητισμό, ενώ είναι δυνατή και πολλάκις επιδιωκόμενη τόσο στο παιχνίδι όσο και στον πόλεμο.
Αργότερα στον Αγώνα του ενός Σταδίου προσετέθησαν και άλλοι αγώνες δρόμου (Δίαυλος, Δόλιχος, Οπλιτοδρομία), καθώς και το Πένταθλον (άλμα εις μήκος και εις ύψος, ρίψεις ακοντίου και δίσκου, πάλη). Ποτέ όμως δεν κατέγραφαν τα «ρεκόρ», δεν συναγωνίζονταν με αθλητές-φαντάσματα, με τον νικητή δηλαδή προηγουμένων περιόδων. Το Ρωμαϊκόν «citius-altius-fortius» (ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα) οδήγησε δυστυχώς στον αρρωστημένο πρωταθλητισμό. Ο Αέθλιος κατάντησε Άθλιος… και τα Στάδια έγιναν Αρρένες…
Η Παιδεία, η Τέχνη και ο Αθλητισμός αποτελούν τα τρία βάθρα του Ελληνικού Πολιτισμού. Αυτά εξυψώνουν τον Άνθρωπο και προσδίδουν Ποιότητα στις Κοινωνίες. Κουλτούρες έχουν όλοι οι λαοί, αλλά Πολιτισμό αντλούν από την Ελλάδα. Τα θετικά συστατικά του Αθλητισμού, την Νίκη, την Άμιλλα, τον Άθλο, τον Αγώνα, την Αγωγή, τις Αρετές με τις οποίες προικίζεται ο Αθλητής, την διάκριση Ισότητας και Αξιοκρατίας στην ανθρώπινη Κοινωνία, συμβολίζει και αποδίδει πλήρως ο Αγών του Σταδίου, τον οποίο πρέπει να διατηρήσουμε ως Σύμβολο και να προβληθεί η εξαιρετική σημασία του.
